Het Herseninstituut heeft het voorrecht om de gerenommeerde wetenschapper Dick Swaab in haar midden te hebben als hoogleraar neurobiologie. Zijn wereldwijde bestseller ‘Wij zijn ons brein’ heeft de aandacht gevestigd voor het algemeen publiek op het belang van hersenonderzoek. In zijn nieuwste boek ‘Ons creatieve brein’ toont Dick Swaab wat ons tot mensen maakt: de interactie van onze creatieve hersenen met onze omgeving. De omgeving draagt niet alleen bij aan de unieke ontwikkeling van ieder brein, maar ook aan het ontstaan van hersenziekten en aan de genezing hiervan.
Met een dubbele aanstelling aan zowel het Herseninstituut in Amsterdam alsook aan de prestigieuze Zhejiang Universiteit in Hangzhou, verdeelt Swaab zijn tijd tussen onderzoek, academisch toezicht en het leiden van zijn teams in Amsterdam en Hangzhou.
Ontcijferen van de hersenen bij depressie en suïcidaliteit
Een van de vele onderzoeksthema’s die professor Swaab fascineert is de moleculaire achtergrond van depressie en suïcidaliteit. Bij beide situaties is het stresssysteem van slag, waardoor ze overreageren op stressvolle gebeurtenissen in de omgeving. Of ze wel of geen suïciderisico hebben, wordt bepaald door moleculaire veranderingen in bepaalde hersenengebieden. Door gebruik te maken van post-mortem hersenweefsel van de door hemzelf opgerichte Nederlandse Hersenbank (NHB) heeft hij met zijn team belangrijke ontdekkingen gedaan.
Onderzoek van met post mortem hersenweefsel laat zien dat bij depressie vooral de dorsolaterale prefrontale cortex moleculair is geactiveerd, een bepaald gebied in de hersenschors. Bij suïcide slachtoffers zien we vooral activatie in het voorste deel van de cingulate cortex.
Swaab en zijn team hebben hun onderzoek nu gericht op de moleculaire veranderingen die in de hersenen plaatsvinden bij suïcide, onafhankelijk van de onderliggende psychiatrische problemen zoals depressie. De hoop is dat dit onderzoek specifieke nieuwe targets op zal leveren in de zoektocht van medicijnen die helpen tegen suïcide.
Diepere inzichten in de ziekte van Alzheimer
Een ander belangrijk onderdeel van Swaab’s onderzoek is gericht op de ziekte van Alzheimer. Hij heeft met name interesse in de vroegste fase van deze slopende aandoening. Zijn team maakt gebruik van hersenweefsel van ouderen die bij de Nederlandse Hersenbank zijn binnengekomen als ‘gezonde controles’, mensen die nog niet wisten dat de ziekte van Alzheimer net begonnen was, zonder dat er symptomen waren.
Door middel van onderzoek met hersenweefsel van de Hersenbank zijn er zes stadia bij de ziekte van Alzheimer geïdentificeerd, waarvan de eerste drie alleen onder de microscoop zichtbaar zijn. “De eerste drie stadia van Alzheimer, waarin een specifieke groep van 900 genen sterk is geactiveerd, kun je alleen onder de microscoop zien; je ziet geen symptomen en je ziet het ook niet in de scanner. Het lijkt erop dat de hersenen in de vroegste fase van Alzheimer compenseren door harder te gaan werken. Die enorme activatie wordt in gang gezet door een paar moleculen. We hopen dat zulke stoffen in een latere fase van Alzheimer gebruikt kunnen worden om de hersenen langer te activeren en de ziekte zo uit te stellen.”
De bevindingen van Swaab en zijn team bieden hoop voor de miljoenen mensen die wereldwijd worden getroffen door depressie en neurodegeneratieve ziekten. Door de complexiteit van het menselijk brein te ontrafelen, opent hij deuren naar nieuwe behandelingsmogelijkheden en een beter begrip van deze ingrijpende aandoeningen.
Het Herseninstituut is trots om professor Dick Swaab als een toonaangevende onderzoekspionier in haar midden te hebben. Zijn toewijding aan grensverleggend onderzoek zal blijven bijdragen aan de vooruitgang van de neurowetenschappen en de gezondheid van toekomstige generaties verbeteren.
Heb je nog een vraag voor Dick naar aanleiding van dit artikel of zijn werk?