Als we zien dat iemands lichaamsdeel pijn doet, spiegelen onze hersenen dat en voelen we ook zelf die pijn op die plek. Ook puur emotionele pijn is besmettelijk, maar niet bij iedereen. Zo weten we dat de hersencircuits die emoties van anderen verwerken, bij psychopaten minder spontane activiteit genereren dan normaal. Maar als je hun vraagt om zich empathisch op te stellen, normaliseert die activiteit wel. Wat betekent dat? Hoe beïnvloeden die hersencircuits onze aandacht en motivatie, en welke relatie is er tussen motivatie en spontane activiteit?
Wie is onderzoeker Valeria Gazzola?
Ze studeerde in Parma, werkte in Groningen, en geeft nu samen met Christian Keysers leiding aan het van het Nederlands Herseninstituut. Gazzola maakt gebruik van een combinatie van neuromodulatie (zoals TMS, transcraniële magnetische stimulatie) en neuroimaging (EEG en fMRI) om te onderzoeken of er een direct en causaal verband bestaat tussen hersenactiviteit en gedrag.
Geld en pijn
“In een van onze onderzoeken konden mensen kiezen hoeveel geld ze wilden hebben in relatie tot de pijn die een ander onderging. Sommigen kozen altijd voor zoveel mogelijk geld, anderen namen genoegen met minder geld als dat minder pijn voor de ander betekende. Een derde groep wilde geen geld als de ander dan geen pijn had. Die laatste, meest prosociale, keuze maakten mensen die de pijn van de ander het scherpst voelden. In de middengroep, de normale groep, zagen we van alles wat. In feite gaat het hier om dagelijkse dilemma’s: je fietst gehaast naar een belangrijke afspraak en onderweg zie je iemand lelijk vallen. Wat doe je? Help je, of rijd je door? Waarom stopt de een, en fietst de ander keihard voorbij? Dat wil ik graag weten.
Empathie als een lerend systeem
Empathie lijkt misschien een automatische reactie, maar het is niet noodzakelijk aangeboren. Spelende kinderen moeten echt leren wanneer ze een ander pijn doen. Lukt dat leren het beste in een bepaalde periode van je leven, en daarna niet meer? Of kan iemand zich daar ook op latere leeftijd nog in trainen? Zelf denk ik dat ervaring hierbij een grote rol speelt, juist omdat empathie een lerend systeem is.
Empathische synchronisatie en groepsdynamiek
Een ander interessant aspect van empathie is synchronisatie. Wanneer we onze ledematen, onze gezichten en onze stemmen op dezelfde manier bewegen, vergemakkelijkt dat het begrip van elkaar. Dat zie je bij gezamenlijke rituelen, bij grote bijeenkomsten, in volle stadions. Door die empathische synchronisatie komen mensen in een heel andere staat van zijn terecht: ze transcenderen als individu, en gaan onderdeel uitmaken van de groepsdynamiek. Zulke groepen hebben hun eigen persoonlijkheid: ze representeren alle leden, en geen van hen afzonderlijk.
Stimuleren voor hersenonderzoek
Wanneer ik wil weten wat een specifiek hersengebied bijdraagt aan bepaald gedrag, moet ik dat gebied ook specifiek kunnen stimuleren. Voor mijn onderzoek gebruik ik tot nu toe vaak TMS, maar daarmee kan ik meestal niet zo goed de gebieden bereiken die dieper in het brein liggen. En als dat wel lukt, wordt tegelijkertijd ook de cortex die erboven ligt geactiveerd, en dat verstoort de meetresultaten. Er is nu groeiend bewijs dat ultrasound, een niet-invasieve methode, gebruikt kan worden om specifieke gebieden te stimuleren. We zijn momenteel bezig om ultrasound te testen op dieren, en we hopen dat we deze methode op termijn ook bij mensen kunnen toepassen. Dat zou het gemakkelijker maken om vast te stellen welke gebieden betrokken zijn bij de eerste emotionele ervaringen die een rol spelen bij prosociaal gedrag.”
Wil je meer leren over empathie? Bekijk dan de volgende video waar Valeria verder uitlegt hoe je je empathische vaardigheden kan verbeteren.
Empathy: a tool for everyone | Valeria Gazzola | TEDxWageningenUniversity